سونوگرافی بیوفیزیکال جنین

سونوگرافی بیوفیزیکال جنین یا تست پروفایل بیوفیزیکال (BPP) یکی از روش‌های پیشرفته در ارزیابی وضعیت سلامت جنین در دوران بارداری است. این روش ترکیبی از سونوگرافی و آزمون‌های غیر استرسی است که به پزشکان کمک می‌کند تا سلامت کلی جنین را به ویژه در اواخر بارداری بررسی کنند. در این مقاله، به بررسی جامع این تست، اهمیت آن، نحوه انجام و عوامل تأثیرگذار بر نتایج آن می‌پردازیم.

سونوگرافی بیوفیزیکال جنین چیست؟

سونوگرافی بیوفیزیکال جنین روشی است که با استفاده از فناوری سونوگرافی و آزمون‌های قلبی به ارزیابی وضعیت فیزیکی و سلامت جنین می‌پردازد. این تست معمولاً در سه‌ماهه سوم بارداری و زمانی که پزشک مشکوک به مشکلاتی مانند کاهش حرکت جنین یا کاهش میزان مایع آمنیوتیک است، توصیه می‌شود.

تفاوت سونوگرافی بیوفیزیکال جنین با سونوگرافی معمولی

سونوگرافی حاملگی معمولی به طور کلی برای بررسی ساختارهای آناتومیکی جنین مانند مغز، قلب، ستون فقرات و اندام‌ها استفاده می‌شود و به منظور ارزیابی رشد و وضعیت فیزیکی جنین در تمام مراحل بارداری انجام می‌شود. در مقابل، سونوگرافی بیوفیزیکال جنین یا پروفایل بیوفیزیکال بیشتر دراواخر بارداری و برای ارزیابی سلامت کلی جنین به کار می‌رود. این روش شامل ارزیابی حرکت، تنفس، تونوس عضلانی و میزان مایع آمنیوتیک است و همچنین با آزمون غیر استرسی (NST) برای بررسی ضربان قلب جنین ترکیب می‌شود تا عملکرد فیزیولوژیک جنین دقیق‌تر بررسی شود.

هدف از انجام سونوگرافی بیوفیزیکال جنین

هدف اصلی سونوگرافی بیوفیزیکال ارزیابی سلامت کلی جنین و پیشگیری از مشکلات احتمالی است. این تست به بررسی جنبه‌های مختلفی از رشد و وضعیت جنین می‌پردازد، از جمله:

• ۱. حرکات بدن و اندام‌های جنین
• ۲. تنفس جنین
• ۳. تونوس عضلانی جنین
• ۴. میزان مایع آمنیوتیک
• ۵. واکنش‌های ضربان قلب جنین به حرکات

این موارد نشان‌دهنده سلامت کلی جنین هستند و هرگونه اختلال در آنها می‌تواند به پزشک هشدار دهد که نیاز به بررسی‌های بیشتر یا حتی مداخلات درمانی وجود دارد.

تونوس عضلانی چیست؟

تونوس به معنای تنش یا انقباض خفیف و مداوم عضلات بدن است که حتی در حالت استراحت عضلات نیز وجود دارد. این حالت به عضلات کمک می‌کند تا آماده حرکت باشند و شکل و پایداری بدن حفظ شود. تونوس عضلانی طبیعی برای حرکت، حفظ تعادل و جلوگیری از افتادگی اندام‌ها ضروری است. در ارزیابی جنین، تونوس نشان‌دهنده سلامت سیستم عصبی و عضلانی است و عدم وجود تونوس مناسب ممکن است نشان‌دهنده مشکلات عصبی یا عضلانی باشد.

نحوه انجام سونوگرافی بیوفیزیکال جنین

سونوگرافی بیوفیزیکال درد ندارد. این تست شامل دو بخش اصلی است:

1. سونوگرافی: پزشک با استفاده از یک دستگاه سونوگرافی جنین را مشاهده کرده و چهار معیار اصلی را حرکت‌های جنین، تنفس، تونوس عضلانی و میزان مایع آمنیوتیک را ارزیابی می‌کند.
2. آزمون غیر استرسی (NST): در این مرحله، ضربان قلب جنین در پاسخ به حرکات او بررسی می‌شود. این آزمون کمک می‌کند تا وضعیت قلبی و اکسیژن‌رسانی به جنین ارزیابی شود.

این تست معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و نتایج آن به شکل امتیازدهی گزارش می‌شود.

امتیازدهی پروفایل بیوفیزیکال جنین

هر یک از معیارهای بررسی‌شده در سونوگرافی بیوفیزیکال امتیاز مشخصی دریافت می‌کند. به طور کلی، به هر یک از معیارها امتیازی بین ۰ تا ۲ اختصاص داده می‌شود و در نهایت، نمره کل جنین بین ۰ تا ۱۰ تعیین می‌شود. این امتیازها به شرح زیر است:

• حرکات جنین: وجود حداقل سه حرکت مجزا از جنین امتیاز کامل دریافت می‌کند.
• تنفس جنین: مشاهده حداقل یک دوره تنفس ریتمیک جنین به مدت ۳۰ ثانیه یا بیشتر، نشان‌دهنده سلامت خوب است.
• تونوس عضلانی جنین: جنینی که قادر به خم کردن و باز کردن اندام‌های خود باشد، امتیاز بالایی می‌گیرد.
• میزان مایع آمنیوتیک: حجم مناسب مایع آمنیوتیک نشان‌دهنده وضعیت مناسب جنین است.
• آزمون غیر استرسی: پاسخ طبیعی ضربان قلب جنین به حرکات او، امتیاز کامل دریافت می‌کند.

نمره کلی این تست به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های لازم را درباره ادامه روند بارداری یا نیاز به مداخلات بیشتر انجام دهد.

چه زمانی سونوگرافی بیوفیزیکال جنین توصیه می‌شود؟

سونوگرافی بیوفیزیکال معمولاً در موارد زیر توصیه می‌شود:

• بارداری‌های پرخطر: در صورتی که مادر دارای مشکلاتی مانند دیابت، فشار خون بالا یا سایر شرایط پزشکی باشد، این تست می‌تواند به ارزیابی سلامت جنین کمک کند.
• کاهش حرکات جنین: اگر مادر متوجه کاهش یا عدم حرکت جنین شود، سونوگرافی بیوفیزیکال به عنوان یک تست تکمیلی توصیه می‌شود.
• مشکلات مربوط به مایع آمنیوتیک: هرگونه تغییر در میزان مایع آمنیوتیک می‌تواند به سلامت جنین آسیب بزند و این تست به ارزیابی دقیق‌تر کمک می‌کند.
• عوارض بارداری: در مواردی مانند جفت‌گاه ناهنجار یا سابقه مشکلات زایمانی، انجام این تست ضروری است. مثلاً هنگامی که مادر دو قلو باردار است ودو قلوها هر دو به یک جفت متصل هستند و جفت به صورت مساوی بین دوقلوها تقسیم نشده و یکی از قل ها به اندازه کافی تغذیه نشده و با مشکلات رشد و نمو روبه رو شده است.
• بیشتر بخوانید: ضرورت سونوگرافی بارداری

مزایای سونوگرافی بیوفیزیکال جنین

این تست چندین مزیت مهم دارد که آن را به یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی سلامت جنین تبدیل کرده است:

• غیر تهاجمی بودن: سونوگرافی بیوفیزیکال بدون نیاز به هیچ گونه جراحی یا وارد شدن به بدن مادر(سونوگرافی واژینال) انجام می‌شود.
• ارزیابی دقیق وضعیت جنین: این تست به ارزیابی چندین جنبه از سلامت جنین می‌پردازد که می‌تواند اطلاعات کاملی به پزشک ارائه دهد.
• پیشگیری از مشکلات زایمان: با تشخیص به موقع مشکلات جنینی، پزشک می‌تواند اقدامات لازم را برای بهبود سلامت مادر و جنین انجام دهد.

معایب و محدودیت‌های سونوگرافی بیوفیزیکال جنین

اگرچه این تست بسیار مفید است، اما برخی محدودیت‌ها را نیز دارد:

• دقت نسبی: هرچند این تست اطلاعات مفیدی ارائه می‌دهد، اما دقت آن به تخصص فرد انجام‌دهنده و کیفیت دستگاه سونوگرافی بستگی دارد.
• نیاز به زمان: انجام این تست ممکن است زمان‌بر باشد، به ویژه اگر جنین در حال استراحت باشد و حرکت یا تنفس خاصی نداشته باشد.
• نتایج مثبت یا منفی کاذب: در برخی موارد ممکن است نتایج مثبت یا منفی کاذب وجود داشته باشد که نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.

نتایج و پیگیری‌ها

پس از انجام سونوگرافی بیوفیزیکال، پزشک نتایج را بررسی کرده و تصمیم‌گیری می‌کند. اگر نمره جنین طبیعی باشد (۸ تا ۱۰)، احتمالاً نیازی به مداخلات بیشتر نیست و بارداری به طور طبیعی ادامه می‌یابد. اما اگر نمره کمتر از ۸ باشد، ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر یا حتی زایمان زودرس وجود داشته باشد.

سوالات متداول سونوگرافی بیوفیزیکال

نتیجه‌گیری

سونوگرافی بیوفیزیکال جنین یک ابزار مفید و غیر تهاجمی برای ارزیابی سلامت جنین در بارداری‌های پرخطر یا زمانی که پزشک به سلامت جنین مشکوک است، به شمار می‌رود. این تست با ارزیابی چندین معیار مهم مانند حرکت، تنفس و مایع آمنیوتیک می‌تواند به پزشکان اطلاعات ارزشمندی برای تصمیم‌گیری‌های درمانی ارائه دهد.